Minister van CRM Harry van Doorn steekt de eerste spade in de grond voor de laatste fase van de Quist-vleugel. Samen met zijn vrouw schenkt hij het museum de olieverftekening Trewyn van Barbara Hepworth.

In de zomermaanden vindt de tentoonstelling Functies van tekenen plaats: een ruime selectie van 133 tekeningen uit de collectie Visser. Oxenaar schrijft in het jaarverslag: ‘10 weken lang werd hierdoor een ‘musée imaginaire’ tot werkelijkheid. Zeer bijzonder is ook, dat een groot deel der tekeningen in Bergeijk zelf ontstonden, wanneer de kunstenaars van onbegrensde gastvrijheid van de familie Visser profiteerden: een modern mecenaat dat op deze humane wijze in Nederland nauwelijks meer voorkomt.’

Martin en Mia Visser hebben al jaren in hun tuin in Bergeijk 56 Barrels staan, een groot werk van Christo, met wie ze goed bevriend zijn. Inmiddels verkeert het echter in zo’n slechte staat dat zelfs hun buren klagen over ‘de stapel rotzooi’. Na overleg met Christo besluit Martin het object aan het museum te schenken, op voorwaarde dat het wordt gerestaureerd en een plaats krijgt in de beeldentuin. De gestapelde olievaten blijken zo geoxideerd te zijn dat ze moeten worden vervangen door de firma Janus, de vaste partner van Christo. De nieuwe vaten worden behandeld met een beschermende laag om roest in de toekomst te voorkomen.

Françoise Bonger-baronesse van der Borch van Verwolde legateert bij haar overlijden Pegasus, het driedelig kamerscherm dat Odilon Redon in de herfst van 1906 op verzoek van André Bonger heeft gemaakt. De kunstenaar Tony Smith schenkt zijn Wandering rocks aan het museum. Roman Cieślewicz schenkt de sculptuur Buiken als hommage aan zijn vrouw, de in 1973 overleden kunstenaar Alina Szapocznikow. Aangezien haar werk nog niet is vertegenwoordigd in West-Europese musea, is deze schenking volgens Oxenaar ‘een indicatie hoezeer het beeldenpark in Otterlo ook door buitenlandse kunstenaars van grote naam gewaardeerd wordt’.

In het kader van het nationale monumentenjaar organiseren het Rijksmuseum Kröller-Müller, het Gemeentemuseum in Den Haag en het Stedelijk Museum in Amsterdam drie architectuurtentoonstellingen. In Den Haag richt men zich op het werk van H.P. Berlage, mede vanwege het 40-jarige bestaan van het door hem ontworpen Gemeentemuseum. Het Stedelijk behandelt de Amsterdamse School in verband met het 700-jarig bestaan van de Stad Amsterdam. In het Rijksmuseum Kröller-Müller is de wederzijdse beïnvloeding tussen de Amerikaanse en Nederlandse architectuur in de 20ste eeuw het onderwerp van de tentoonstelling Americana.

Cornelius Rogge is de tweede Nederlandse kunstenaar die wordt uitgenodigd om in de beeldentuin een project uit te voeren dat op de gewenste schaal niet in het atelier gerealiseerd kan worden. Rogge verwerkelijkt zijn Tentenproject en omschrijft deze fascinerende nederzetting van zes ‘tenten’ van rood-bruin canvas als volgt: ‘De tenten zijn blootgesteld aan weer en wind, ze verweren, verschieten en verteren in een heel langzaam proces, de sacrale binnenruimte is niet betreedbaar, alleen verbeeldbaar.’ ‘Alleen door het denken, door de kracht van de gedachten, kan de mens zich enigszins staande houden in het slopende geweld van de natuur.’ In het museum worden de studies van het project getoond, inkttekeningen die de vormontwikkeling en intentie verduidelijken van de, volgens Oxenaar, ‘zeer gesloten vervreemdende objecten’.

In het najaar kan de dienstvleugel al in gebruik worden genomen. Quist, die steeds op zoek is naar de juiste balans in uitstraling en functionaliteit, neemt ook de regie over het meubilair op zich. Hij ontwerpt de tafels en lampen in de kantoren en vergaderzaal, de tafels voor het restaurant, de banken in de museumzalen, de balies in beide ingangshallen en enkele vitrines.

Het voorjaar staat in het teken van de tentoonstelling Daniel Buren; hier-vanaf-elders, die tegelijkertijd plaatsvindt in drie musea; Stedelijk Museum in Amsterdam, Stedelijk Van Abbemuseum te Eindhoven en Rijksmuseum Kröller-Müller te Otterlo.

Naar aanleiding van het 100ste geboortejaar van Bart van der Leck organiseert Oxenaar, die zojuist op Van der Leck is gepromoveerd, een overzichtstentoonstelling die representatief is voor alle facetten van zijn oeuvre. Daarbij wordt ook uitvoerig aandacht gegeven aan de projecten die in nauwe relatie staan tot architectuur. De tentoonstelling is een onverwacht succes. Oxenaar vindt het ‘vooral verheugend dat een jongere generatie, die eigenlijk niets meer wist van Van der Leck, zoveel intense belangstelling toonde’.

Ter gelegenheid van de grote Van der Leck-tentoonstelling ontvangt het museum van de drie dochters van de kunstenaar een zeldzame vaas. Oxenaar noemt het exemplaar ‘een zeer welkome aanvulling van de groep keramiek, tegels en borden, die het museum van Van der Leck bezit’.

Als dank voor de aankoop van de twee bronzen Zang der vocalen en De Kreet (Het paar), en de monografie die Hammacher over de kunstenaar schreef, wil de Jacques and Yulia Lipchitz Foundation het museum een reeks gipsen schenken. Oxenaar selecteert 36 grotere en kleinere modellen, een groep ‘waarin vrijwel alle essentiële ontwikkelingsstadia van een groot en veelzijdig oeuvre’ in zijn te herkennen. Hiermee is het museum ‘één van de zeer weinige plaatsen ter wereld geworden waar het werk van Jacques Lipchitz in al zijn facetten is te zien’.

In het kader van de percentageregeling wordt tijdens de bouw en in nauw overleg met Quist, een aantal projecten gerealiseerd ‘in directe relatie tot de architectuur’. Het tweede deel van het Wandreliëf van Ad Dekkers wordt postuum gerealiseerd en Peter Struycken maakt in de Van der Leeuwzaal een wandsculptuur van aluminium lamellen, waarvoor hij ‘de uiterste grenzen van het technisch mogelijke’ opzoekt door het kleuroverloop te laten bepalen door een computerprogramma.

Na het voltooien van het werk van Dekkers en Struycken wordt duidelijk dat er financieel nog ruimte is voor meer projecten. André Volten maakt een zwart granieten ‘kubische’ sculptuur, die in overleg met de architect een plaats krijgt op het terras bij de grote beeldenzaal. Herman Scholten ontwerpt een wandkleed voor de nieuwe vergaderzaal en Jan van Munster een kunstlichtproject voor de donkere gang tussen de museumwinkel en het restaurant.

Op 11 juni is een grote opening van de Quist-vleugel gepland. Prinses Beatrix zal een openingshandeling verrichten als onderdeel van een door Shinkichi Tajiri ontworpen fotoproject. Maar wanneer het nieuws over het dramatische einde van de Molukse treinkaping het museum bereikt, besluit Oxenaar het programma te annuleren. In plaats daarvan wordt gekozen voor een informele voorbezichtiging, waarbij prinses Beatrix en prins Claus incognito toch aanwezig zijn. Hoewel deze mijlpaal niet groots gevierd kan worden, put Oxenaar troost uit de ‘stormloop van bezoek’ die na de openstelling van de nieuwbouw het museum bereikt. ‘Het gebouw doorstond deze test zonder moeite. Er waren nauwelijks kinderziekten, de installaties werkten steeds perfect.’

De nieuwe tentoonstellingszalen zijn ‘in principe’ bestemd voor moderne kunst. Volgens Oxenaar komen ‘de meest verschillende kunstwerken […] er uitstekend tot hun recht, schaal en klimaat dwingen als vanzelf tot een informele, contrastrijke, maar vloeiend samenhangende presentatie’. Voor de eerste opstelling kiest hij neo-constructivistische werken, op-art, minimal art en arte povera. Later in het jaar volgt een nieuwe opstelling met een keuze uit recente aanwinsten, waarbij met het werk van Richard Long, Hamish Fulton, Gilbert and George, Peter Struycken en Bruce Nauman het accent verschuift naar ‘land-art en directe natuurervaring’.

In de Van de Velde vleugel blijft het eerste deel van de Kröller-Müller collectie te zien, maar Oxenaar toont er ook sculpturen om ‘een evenwicht in de presentatie van schilder- en beeldhouwkunst’ te creëren. Voor het eerst krijgt het grote glas-in-loodraam van Van der Leck een vaste plaats in de opstelling. De vroege gipsen beelden van Lipchitz blijken ‘onverwacht goed samen te gaan’ met het werk van Thorn Prikker en Toorop. De kubistische werken van Lipchitz worden tussen de schilderijen van Gris, Léger en Braque geplaatst.

In de eerste maanden van het jaar wordt aan de terreinaanpassing en beplanting rondom het gebouw begonnen. Het plan hiervoor is gemaakt door landschapsarchitect Jan Vallen. Hij neemt deze taak over van zijn leraar Jan Bijhouwer. De plannen omvatten ook een tweede parkeerterrein, een fietsenstalling voor de witte fietsen en een kleine parkeerplaats voor invaliden. ‘Museum en tuin zijn nu op enkele kleine te overwinnen ongemakken na, geheel voor invaliden toegankelijk.’ Voor het eerst wordt er ook nagedacht over een complete huisstijl. Otto Treuman ontwerpt belettering en bewegwijzering die wordt toegepast in het museum.

Oxenaar wil jaarlijks een aantal Nederlandse kunstenaars de kans geven om in de beeldentuin of de nieuwe tentoonstellingszaal recent werk te laten zien middels kleine presentaties. Na tentoonstellingen van Ad Dekkers, Ger Dekkers, Peter Struycken en Sjoerd Buisman blijkt dat er onder de kunstenaars ‘behoefte is aan zo’n opzet’ en dat het gebouw er ‘zich nu uitstekend voor leent’.

Dankzij middelen uit de Van der Leeuw Stichting kunnen dit jaar ‘zowel voor het oudere als het nieuwere deel van de collectie essentiële uitbreidingen en afrondingen worden gerealiseerd’. Het betreft een zeldzame tekening van George Seurat, zes vroege tekeningen van Jacques Lipchitz, sculpturen van Sol LeWitt, Robert Morris, Carl Andre, Marta Pan en Umberto Boccioni, een ‘lichtproject’ van Dan Flavin en een schilderij en grote sculptuur van Michael Heizer.

Het ‘lichtproject’ is een opdracht voor Dan Flavin om een nieuw werk te maken, ook ‘in directe relatie tot de architectuur van de nieuwbouw’, net als de werken van Ad Dekkers en Peter Struycken. Flavin kiest een plek aan de buitenmuur van het restaurant. De voorbereidingen verlopen traag en wanneer Mia Visser in de tussentijd komt te overlijden, draagt Flavin het werk aan haar op.

Ook Christo eert Mia door de tweede versie van 56 Barrels aan haar op te dragen. Wanneer de restauratie van het kunstwerk is afgerond, kiest Oxenaar samen met de kunstenaar een plek in de beeldentuin waar het komt te staan.

Het publiek reageert enthousiast op de nieuwbouw en de belangstelling uit vakkringen is groot, getuige beschouwingen in vakbladen. Ook vanuit het buitenland ontvangt het museum opvallend veel architecten, professionals uit de museumwereld en studenten die het moderne ontwerp van Quist willen zien. Oxenaar is meer dan tevreden over de tentoonstellingszalen en lijkt de capaciteit ervan te testen met uiteenlopende tentoonstellingen.

De tentoonstelling Panamarenko laat een retrospectief overzicht zien van het oeuvre van de Belgische kunstenaar. Er worden talloze assemblages die met vliegen te maken hebben getoond, naast tekeningen, schetsen en andere studies. Ook wordt een documentaire over de kunstenaar vertoond.

Om de realisatie van de lichtsculptuur van Jan van Munster te vieren, biedt Oxenaar hem en zijn vrienden David Vandekop en Cornelius Rogge een tentoonstelling in een van de nieuwe zalen aan. Van Munster ontwerpt een lichtobject en Vandekop een stalen sculptuur speciaal voor deze zaal. Rogge laat zien hoe het tententhema zich in zijn werk heeft ontwikkeld.

Aan het eind van het jaar verandert Nobuo Sekine de nieuwe beeldenzaal in een environment. Van de 40 zwarte polyester sculpturen die de kunstenaar laat verschepen, plaatst hij er ten slotte 13, op ruime afstand van elkaar. Oxenaar vindt het ‘fascinerend […] om te beleven hoeveel meer leegte, en hoeveel meer stilte een Japanner aandurft dan een Westeuropeaan’.

Mia Visser heeft in haar testament de wens vastgelegd dat in termijnen 63 werken uit de collectie Visser aan Rijksmuseum Kröller-Müller worden verkocht en 102 werken worden geschonken. Martin geeft gehoor aan haar wens en komt met Oxenaar overeen om een grote hoeveelheid werken uit de verzameling te schenken dan wel te verkopen. De overdracht bevat vooral veel tekeningen en is dus een mooie aanvulling op de deelcollectie tekeningen.