de mythe van miskend kunstenaar
Die mythe blijkt taai, want de verschillende edities van Van Goghs brieven hebben laten zien dat hij alles behalve krankzinnig was. En hij mocht dan inderdaad chronisch geldgebrek hebben, maar arm was hij dankzij de toelage van zijn broer Theo niet. In zijn eentje had hij meer te besteden dan postbode Roulin die een heel gezin te onderhouden had. Maar de meest hardnekkige mythe is toch die van miskend kunstenaar.
ontdekking door het grote publiek
Vaak wordt vergeten dat Van Gogh zich in een vroeg stadium van zijn carrière bevond toen hij in 1890 stierf. Nog geen tien jaar eerder was hij begonnen met schilderen, terwijl de meeste kunstenaars minstens twintig jaar nodig hebben om hun loopbaan tot wasdom te laten komen. Bij leven werd Van Gogh al gewaardeerd door andere kunstenaars en een enkele criticus, maar hij stierf te jong om de volgende fase van erkenning mee te maken. Kort na zijn dood kochten enkele verzamelaars zijn werk, maar het zou nog jaren duren voor de musea en het grote publiek hem zouden ontdekken.
Madame ginoux voor zuurstokroze
Helene Kröller-Müller had dan ook nog nooit van Van Gogh gehoord toen zij rond 1906 op les ging bij kunstpedagoog H.P. Bremmer, een van de vroegste pleitbezorgers van Van Gogh. Al snel werd zij gegrepen door de schilder, met name door zijn worsteling met het geloof waarin Kröller-Müller veel herkende. Maar ze besefte als beginnend verzamelaar ook dat zij zich met het werk van Van Gogh kon onderscheiden. Bewust richtte zij zich op de expressieve Franse werken, zoals het portret van Madame Ginoux (L’Arlésienne, 1890). Tegenwoordig zit deze dame voor een lichte achtergrond, maar die moet destijds zuurstokroze zijn geweest. Niet bepaald een voor de hand liggende keuze in die tijd.
van gogh als ijkpunt
De vele aankopen van Kröller-Müller en haar besluit om Van Gogh al vanaf 1913 tentoon te stellen, hebben in belangrijke mate bijgedragen aan de groeiende roem van de kunstenaar. Binnen haar collectie beschouwde zij Van Gogh als een ijkpunt, waar zij andere kunstenaars mee vergeleek. Dat ijkpunt is hij nu weer even; in de tentoonstelling Van Gogh & Co. Dwars door de collectie, hangt Van Gogh te midden van de kunstenaars die hem inspireerden en degenen die door hem geïnspireerd werden. Daarmee heeft de mythe plaatsgemaakt voor de man.
Eva Rovers
mei 2015
Eva Rovers is auteur van de veelgeprezen biografie De eeuwigheid verzameld. Helene Kröller-Müller (1869-1939). Meer weten? Eva Rovers geeft in juli en september lezingen in het Kröller-Müller. Informatie en data lezingen