Meer dan 100 basisscholen komen jaarlijks met hun klassen filosoferen over beroemde kunstwerken uit onze collectie. Om ons spiksplinternieuwe lespakket Filosoferen met beelden (en met de directeur) te vieren deel ik drie verrassende ‘ont-moetingen’ met kunst dankzij de frisse blik van kinderen.
Jan Fabre, Hoofdstukken, 2010. Thema: eigenschappen
“Als ik een eigenschap van een dier kon kiezen, dan wil ik een gladde buik zoals een pinguïn zodat je kunt glijden over de grond!”
Kinderen hoef je niet te overtuigen dat kunst leuk is. Als ze een blik werpen op de Hoofdstukken van Jan Fabre is het ijs al snel gebroken. Voordat je een vraag hebt gesteld wordt al hardop gelachen, gefantaseerd en van dichtbij gekeken naar deze gekke hoofden. Jan Fabre ziet zichzelf als een ‘mooi dier’. Hij voegt een hoorn of gewei toe aan zijn eigen hoofd om bijvoorbeeld te laten zien hoe sterk hij is. Eén jongen snapt Fabre helemaal: “ik wil ook wel een gewei zodat ik mijn broers kan afschrikken als we aan het stoeien zijn”.
We praten over de verschillen tussen dieren en mensen: “Hebben dieren eigenschappen die mensen niet hebben? En andersom?” Een meisje merkt op dat mensen dingen kunnen onthouden terwijl “vissen alles vergeten na vijf seconden”. “ Maar mijn opa vergeet soms zelfs mijn naam!” roept een klasgenootje. Het gesprek komt op gang: we praten over eigenschappen die we graag zouden willen hebben en hoe je ze kunt laten zien aan anderen. Probeer het zelf ook eens: kijk goed naar Fabre’s Hoofdstukken. Kies een eigenschap van jezelf, welke hoorn, vacht of oren van een dier zou dit nog krachtiger kunnen uitdrukken?
James Ensor, La vengeance de Hop-Frog (De wraak van de nar Hop-Frog), c.1896. Thema: wraak
“Is dat vuur? Kijk nou: er staan mensen in brand!”
De felle roze kleuren en de grappige figuurtjes op de voorgrond trekken direct de aandacht van kinderen. Stukje bij beetje ontdekken ze wat er allemaal te zien is. Maar als ze ontdekken welk verhaal schuil gaat achter dit roze schilderij wordt het steeds stiller. James Ensor schilderde een scene van Edgar Allan Poe’s verhaal over de nar Hop-Frog (zie onze collectiezoeker) die wraak neemt op zijn plaaggeesten. Met de vraag “is wraak goed of slecht?” belandden we in een opsomming van voorbeelden variërend van moord tot 1 april grappen en watergevechten. Wraak blijkt moeilijk te definiëren als goed of slecht.
Eén gesprek staat me nog altijd bij: een negenjarige beweerde vol overgave dat we wraak mochten nemen op “de slechte Duitsers” vanwege de Tweede Wereldoorlog. Ik was geschokt en wist niet hoe ik moest antwoorden. Gelukkig was een meisje me voor: “die oorlog is al hartstikke lang geleden, en heeft een Duitser jou ooit pijn gedaan?” Het deed me denken aan mijn eigen vooroordelen en of ik zelf wel eens wraak had genomen. Was dat terecht of niet? Denk er maar eens over na: wie heeft jou het verschil geleerd tussen goed en slecht? Kun je zeker weten dat hij/zij gelijk heeft?
Émile-Antoine Bourdelle, La grande Pénélope, 1912. Thema: wachten
“Twintig jaar wachten?! Wat nou als die ander niet op jou wacht?”
Het eeuwenoude verhaal over Penelope en haar lange wachten op Odysseus blijft ons verbazen. In een wereld waar we constant op zoek zijn naar vermaak en altijd maar ‘druk druk druk’ zijn, staat de grote Penelope stilletjes te wachten op haar echtgenoot terwijl ze uitkijkt over zee. Met de kinderen filosoferen we over wachten, want wat is dat eigenlijk? “Is het iets wat je doet, denkt of iets anders?” De kinderen laten zien hoe zij wachten en ontdekken dat iedereen dit op z’n eigen manier doet. Om de hersenen flink te laten kraken stellen we een verdiepingsvraag: “ kan een persoon vergeten dat hij/zij aan het wachten is?”
Wat denk jij? Ben jij wel eens vergeten dat je op iets of iemand aan het wachten was? En een gewetensvraag: zou jij twintig jaar wachten op iemand? Hoe zou je dat doen?
Wil je zelf een keer filosoferen met kunst? Onze lespakketten zijn verkrijgbaar in de museumwinkel en in onze webshop. Veel plezier!
Sandra Boks
medewerker educatie
november 2016
Lees meer over Filosoferen met... of bestel het lespakket Filosoferen met beelden (en met de directeur) via onze webshop.