Restauratie van cortenstalen sculpturen
Weervast staal (corten) corrodeert in een vochtige omgeving en krijgt een bruinachtig, ruw oppervlak. Hoewel we weten dat dit soort staal zich vrij goed houdt in de buitenlucht, kunnen sommige processen het uiterlijk en de structurele staat van het kunstwerk beïnvloeden. We keken naar de productie- en installatieprocessen van de sculpturen om deze processen beter te kunnen begrijpen.
Verwijderen van wortels
We begonnen met Lee Ufan’s Relatum (1979). We moesten aarde, mos en bladeren weghalen van het onderste gedeelte van de metalen plaat, maar we verwijderden ook plantenwortels van de betonnen sokkel. Met zachte en hardere borstels met borstelharen van natuurlijke materialen en warm zeepwater haalden we de algen en mossen van het metaal en de stenen. Het onderliggende oppervlak was nog in redelijk goede staat. Nadat we alles hadden schoongemaakt ontstond de vraag of de keien zich nog wel in de juiste positie bevonden ten opzichte van de stalen plaat.
Wat er boven en onder de grond gebeurt
Je ziet op onderstaande foto's corrosie van het lagere deel van de drie grote stalen platen van Richard Serra's Spin out, for Robert Smithson (1972). Corrosie heeft geleid tot een verlies van het oorspronkelijke materiaal. Dit wordt veroorzaakt door continue erosie en een grote concentratie mos op de overgang van bodem naar buitenlucht. We verwijderden mos en corrosieproducten van het oppervlak, maakten de hele platen schoon met zeepwater en spoelden ze goed na met zacht stromend warm water.
Het deel van de metalen platen onder het bodemoppervlak bleek nauwelijks veranderd door het natuurlijke verweringsproces van cortenstaal en laat zien hoe het werk er 37 jaar geleden ongeveer uitzag.
25 meter aan lasverbindingen schoonmaken en controleren
Vervolgens controleerden we de staat en veiligheid van View (2001) van R.W.van de Wint, een enorme sculptuur hoog op een heuvel. Om de staat van de lasverbindingen die de tien meter hoge, verticale ‘bloembladen’ verbinden met de sokkel te kunnen bestuderen, moesten het onderste gedeelte van de sculptuur worden uitgegraven.
Met veel hulp van de museummedewerkers konden we het grootste deel van het zand weghalen en de randen van de sokkelplaten bloot leggen. Ook hier hadden zich op het onderste gedeelte corrosieproducten gevormd. Aangezien de bodem hier grotendeels bestaat uit zand hebben mossen geen kans gehad om zo veel te groeien als bij de kunstwerken in het bos. De 25 meter aan lasverbindingen moest worden schoongemaakt met staalborstels. Hoewel de lasverbindingen op het eerste oog in goede staat leken, was het nog steeds nodig om ze zorgvuldig te bekijken en te zoeken naar microscheurtjes of andere beschadigingen. We konden gelukkig constateren dat de sculptuur in goede staat is en dat de lasverbindingen voor nu geen verder onderhoud nodig hebben.
We hebben veel geleerd over de uitdagingen die gepaard gaan met het restaureren van grote, cortenstalen sculpturen in de buitenlucht. Het is ons duidelijk geworden dat je als restaurator heel interdisciplinair te werk moet gaan. Inmiddels is de staat en het productieproces van deze drie werken goed beschreven. Al verder gravend komen er nog steeds vragen bij en staan er interviews gepland met de kunstenaars Serra en Lee Ufan en met de zonen van Van de Wint.
Tracy Han, Sandra Savelli, Manuela Toro, Susanne Kensche, Vera Bakker
September 2019